Ciekawostki krajoznawcze

Aleksandrów jest najdłuższą wioską w powiecie liczącą 8 km długości. Tradycja mówi, że w Aleksandrowie osadzono uczestników powstania z 1831 roku i 1863 roku.

W Nadrzeczu koło Biłgoraja funkcjonuje Dom Służebny Polskiej Sztuce Słowa Muzyki i Obrazu prowadzony przez Fundację Kresy 2000 aktorów Teatru Polskiego w Warszawie Alicję i Stefana Szmidtów. Drewniana kapliczka w Nadrzeczu posiada wystrój znanego artysty Jerzego Dudy Gracza.

W rejonie biłgorajskim działa wiele zespołów folklorystycznych i obrzędowych, np.: w Aleksandrowie, Bukowej, Rudzie Solskiej, Bidaczowie Starym, Smólsku.
Dąbrowica słynie z produkcji gontów i łubów służących do produkcji sit a także włosianki.
Sól to miejscowość powstała w połowie XVI wieku, w której osiedlili się osadnicy holenderscy z Fryzji. W Żelebsku biłgorajscy myśliwi prowadzą ośrodek hodowli muflonów i danieli.

Z Biłgorajem związani byli gen. Jan Henryk Dąbrowski, bp. Ignacy Krasicki, książe Józef Poniatowski, poeta i rzeźbiarz Cyprian Godlewski i laureat literackiej Nagrody Nobla Isaac Bashevis Singer. W Biłgoraju żywy jest kult św. Marii Magdaleny, do którego przyczynili się ojcowie Franciszkanie. Biłgorajanin Marcin Fołtynowicz, profesor filozofii i prawa, był trzynaście razy wybrany rektorem Akademii Zamojskiej.

W Biszczy funkcjonuje oddział ułanów kultywujący tradycje polskiej kawalerii. Znajduje się tu także pomnik ku czci legionistów poległych w wojnie polsko – radzieckiej w 1920 roku.
W drewnianym kościele w Bukowinie jest słynny obraz XVII wiecznego Zamościa.

We Frampolu mieścił się znany ośrodek produkujący słynne „płótna frampolskie”.
Frampol w 1939 roku podzielił w trakcie dywanowych nalotów niemieckiego lotnictwa los hiszpańskiej Guereniki. Do Frampola przyjeżdżała znana pisarka Maria Dąbrowska.

W Goraju na wzgórzu stał zamek zwany Łada, który w 1377 roku król Ludwik Węgierski nadał Dymitrowi herbu Korczak – protoplaście rodu Gorajskich. W kościele parafialnym św. Bartłomieja Apostoła czcią wiernych cieszy się obraz Matki Boskiej Gorajskiej z Dzieciątkiem Jezus, słynący cudami. W Zastawiu na cmentarzu wojennym są groby żołnierzy armii niemieckiej i austriackiej, poległych w 1915 roku.

Z pomnikiem dębem Florian na Floriance związana jest legenda o Florianie Szarym – protoplaście rodu Zamojskich. W Górecku Kościelnym żywy jest kult św. Stanisława Biskupa. W kościele są relikwie świętego przekazane parafii w 1968 roku przez abp krakowskiego Karola Wojtyłę.
Na rzece Szum znajduje się kapliczka „Na wodzie”, gdzie cudownie objawił się w 1648 roku święty Stanisław oraz malowniczo położona tama. W rezerwacie „Czartowe Pole” są ruiny papierni ordynackiej z XVIII wieku, jednego z największych zakładów w Królestwie Polskim, który produkował papier ze szmat.

Z Księżpolem związana jest anegdota o senatorze i kasztelanie Łosiu, który został uratowany z nurtu rzeki Tanew, w zamian za co postawił pamiątkową figurę przy moście na Tanwi. Drewniana cerkiew w Majdanie Starym była największą cerkwią Zamojszczyzny o długości 32 metry. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła.

W kościele parafialnym w Łukowej jest obraz Rafała Hadziewicza Wniebowzięcie NMP, zaś na pobliskim cmentarzu pomnik powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Kobylanką. Jeszcze do niedawna Łukowa była potęgą w uprawie tytoniu. Budynek, siedziba władz Gminy Łukowa, to dawny areszt wzniesiony przez Rosjan przed wybuchem I wojny światowej.

W Zamchu polował Król Władysław Jagiełło i król Stefan Batory, co opisuje Jan Kochanowski w utworze „Dryas Zamechska”. W Zamchu urodził się w 1803 roku znany malarz Rafał Hadziewicz oraz dowódca BCH Antoni Wróbel ps. „Burza”. Jeden z właścicieli starostwa zamechskiego Jan Pilecki jeździł powozem zaprzężonym przez wytresowane niedźwiedzie.

W 1943 roku Niemcy zamordowali w Potoku Górnym księdza Błażeja Nowosada, który ma być wyniesiony na ołtarze. Tarnogród – Ołtarz główny w kościele Przemienienia Pańskiego został przeniesionyw 1783 roku z kolegiaty zamojskiej. Kościół Św. Rocha chronił mieszkańców miasta przed epidemiami. Tarnogród jest stolicą teatrów wsi polskiej spotykających się na corocznych sejmikach.

Pomnik na Wzgórzu Polak upamiętnia powstańczą bitwę 3 września 1863 r. oddziałów Marcina „Lelewela” Borelowskiego i Kajetana „Ćwiek” Cieszkowskiego. Pod Tereszpolem kapitulował generał Emil Przedrzymirski we wrześniu 1939 r., a do niewoli dostało się 6 500 żołnierzy polskich, w tym 500 oficerów.

Turobin otrzymał prawa miejskie od króla Władysława Jagiełły w 1420 roku. W Turobinie działała słynna szkoła kalwińska i odbywały się synody protestanckie. Mieszkał tu również ksiądz Stanisław Staszic będący proboszczem miejscowej parafii. Pochodzący z Turobina Jan Turobiński był rektorem Akdemii Krakowskiej. Czernięcin był własnością poety Szymona Szymonowica współtwórcy Akademii Zamojskiej. W kościele św. Katarzyny w Czernięcinie znajdował się cierń z korony ukrzyżowanego Pana Jezusa, który znajduje się obecnie w zamojskiej katedrze.